• 04 Aralık 2020
• 1744

TEDAVÜLDEN KALKAN „LİDYALILAR“

Tarih kitaplarından öğrendiğimiz kadarıyla, 2700 yıl mazide, ilk madeni parayı, Anadolu’da da yaşam sürmüş, Lidyalılar bastı. Yine kayıtlara göre, ilk kâğıt para milattan sonra 800´lü yıllarda Çin´de ortaya çıktı. Günümüz 21. yüzyıl başlangıcında ise, fiziki para gün geçtikçe miladını doldurmakta. Zaten uzun süredir “kalpazanlık” ve “kara para aklama” gibi yasadışı eylemlerden muztarip olan fiziki paranın fişini, ilerleyen zamanlarda güncel COVID-19 benzeri salgınlar çekebilir. Yüzyıllardan beri bildiğimiz “para” yakın gelecekte, tıpkı mucidi Lidyalılar gibi, tarihin sayfalarına gömülecek. Yarınların mütedavil “mangırı” şüphesiz dijital para, bir başka resmi teknik sıfatıyla; KRIPTO PARA!
10 sene önce ilk kripto para biriminin piyasaya sürülmesi, ödemelerde yeni bir dönemin başlangıcı oldu. Dijital para birimleri revaçta ve çok hızlı yayılmakta. Kripto para oluşumlarının bankalardan ve devlet kurumlarından bağımsız olması, birçok kullanıcı tarafından olumlu karşılanmakta ve dolayısıyla yüksek rağbet görmekte. Dijital paranın ne olduğuna, dün hayatımıza nasıl girdiğine ve yarın hayatımızı nasıl şekillendireceğine, hep beraber göz atalım.
Kripto para, kriptografik (yani şifrelenmiş) güvenliğe sahip ve merkezi olmayan bir ödeme sisteminin para birimidir. Dolar veya Euro gibi geleneksel itibari paranın aksine, kripto para birimleri yalnızca dijital formda mevcuttur ve teknik altyapısında “Blockchain” (Türkçe: “blok zinciri”) diye adlandırdığımız modern bir teknolojiye dayanmaktadır. Hedeflenen nakitsiz ödeme sistemine; bankalar, kurumlar veya başka merkezi organlar dahil değildirler. Dijital para birimlerini çeşitli internet platformlarında; almak, satmak veya takas etmek mümkün. Dijital para birimlerinin serbest piyasa değerini birden çok faktör belirlese de, ekonominin değişmeyen arz-talep ilişkisi bu bağlamda da esas. Ancak geleneksel para cinsleriyle karşılaştırıldığında, kripto para birimleri çok daha değişken ve dolayısıyla, dalgalı.
Kripto para birimi fikri, geçen yıl 10. yıldönümünü kutladı. 2009 yılında, Satoshi Nakamoto takma adına sahip “biri”, ilk kripto para birimi “Bitcoin” için bir taslak yayımladı. Bugüne kadar bu rumuzun arkasında kim olduğu halen meçhul. Yani değerli okurlarım, bu devrimsel fikrin mucidini dünya kamuoyu tanımıyor! 
Kripto para birimi iletişim ağı, “blok zinciri” adı verilen ortak bir muhasebe sistemini baz alır. Blok zinciri, sürekli uzayan ve alakalı işlem (hareket) verileri listesini içeren, merkezi olmayan bir veri tabanıdır. Sonuna sürekli yeni halkaların eklendiği bir zincir gibi göz önünde canlandıralım. Tüm parasal işlemler böylece “blockchain” veri tabanına kaydedilir. Bunun vasıtasıyla, hesap bakiyesi tespit edilir ve yeni finansal işlemler yalnızca kripto para birimi gerçekten gönderene aitse gerçekleştirilir. 
En yaygın kripto para birimi “Bitcoin'dir” ve son on yıldaki başarısı, birçok başka dijital para türünün türemesine yol açmıştır. “Ripple” ve “Ether” birimlerini ayrıca popüler örnek olarak değerlendirebiliriz. 
Kripto para, geleneksel para birimlerine göre birçok avantaj sunar: minimum bekleme süresiyle hızlı işlemler, finans kurumlarından bağımsız- merkezi olmayan ödeme işlemleri, uluslararası geçerliliği, döviz kuru olmayışı ve ulusal faiz oranı gelişmeleriyle bağlantısız olması- gibi. Madalyonun diğer yüzünde, dezavantaj olarak: Henüz çok sınırlı dağılıma sahip olmasını, geçerli bir ödeme aracı olarak henüz yaygın bir ittihaza sahip olmadığını ve yoğun kur dalgalanmalarına maruz kaldığını ifade edebilirim.
Önceki makalelerimde bahsettiğim gibi, son yirmi senede, özellikle perakende olmak üzere birçok analog iş modeli dijitalleştirildi. Bu dönüşümle beraber, tüketici davranışı ve alışveriş alışkanlıkları çok değişti. Amazon gibi platformlar oluştu, Paypal örneğinde olduğu gibi, online ödeme opsiyonları hayatımıza girdi. Yüzyılın başından beri süregelen dijital dönüşümler çerçevesinde, fiziki paranın yerini dijital paraya bırakması çok da sürpriz olmasa gerek. Aslında bir yerde çok “doğal” bir sebep-sonuç ilişkisi olarak değerlendirebiliriz!
Bununla birlikte, dijital para konusu çoktan devlet ajandalarında da yerini almış durumda. Örneğin Çin hükümeti, yıllardır bir tür dijital Yuan üzerinde çalışıyor. Bir başka örnek olarak, İsviçre´yi göstermek istiyorum. Avrupa’nın bu ufak ama zengin ülkesinde gelecek yıldan itibaren, vergi borçlarını “Bitcoin” ve “Ether” cinsinden ödeme fırsatı sunulacak! Söz konusu devlet ilgisi ve katılımı her ne kadar, yukarıda bahsettiğim serbest ve anonim kripto para birimi ana fikriyle çelişse de, global yayılımını ve taahhüdünü hızla arttıracağı da su götürmez gerçek şüphesiz. 
Amerikan komedyen Will Rogers´in çok sevdiğim bir sözü var: “Paranızı ikiye katlamanın en hızlı yolu, onu ikiye katlayıp arka cebinize koymaktır”…Maalesef yakın gelecekte, paramızı ikiye katlama gibi bir imkânımız kalmayacak(!)

Esen kal güzel insanım
Mikayil Baydaroğlu
Soru ve görüşleriniz için: baydaroglu@metopia.org

Yorumlar

Henüz hiç yorum yapılmamış. Şimdi ilk yorumu siz yapın!

• 1