• 18 Mayıs 2024
• 255

Önyargı

Yeni tanıştığımız birini düşünün, yeni iş arkadaşı, yeni taşınan komşu vb. İlk görüşten sonra zihnimizde onunla ilgili bir fikir oluştururuz; sıcakkanlı/mesafeli, eğlenceli biri, ağırbaşlı biri gibi düşüncelerimiz olur, elbette zamanla tanıdıkça, yeni davranışlarına da tanık oldukça bu düşüncelerimiz desteklenir ya da farklılaşır. Bunu çoğumuz yapıyor olabiliriz ve düşündüğümüzde bu şekilde davranmak “önyargılı” olmak mı? Kendimize sormuş ta olabiliriz, ilk görüşte bir fikrimizin olması sorun değil, çok insani bir davranış, çünkü insanlar ve diğer gelişmiş canlılar karşılaştığı bir kişiyi, olayı, durumu ilk andan itibaren örüntüye oturtmak ister, bunu yaparak kendisinin bir sonraki adımda neyle karşılaşacağını (bir nebze) öngörmeye çalışır, hatta bilim böyle oluşmuştur denebilir.

Peki, bu davranışı önyargıdan ayıran şey nedir, öncelikle önyargıyı tanıyalım: Sosyal psikoloji açısından önyargı «Ayırt edilebilir bir gruptaki insanlara karşı, yalnızca bu grupta olmaları bilgisine dayanarak, düşmanca ya da olumsuz bir tavır beslemektir. Önyargı, bu tutumun genel ve duygusal kısmını, stereotipler bilişsel kısmını, ayrımcılık ise davranışsal kısmını ifade eder» (Aronson ve ark, 2012).

Yukarıda ifade edilen, yeni biriyle tanıştığımızda ilk fikrimizin oluşması ve sonrasında onun davranışlarını gördükçe bu fikrin büyümesi ya da değişmesi kısmı böyle davranmayı “önyargıdan” ayıran en önemli kısımlardan biridir. Yani önyargıda bir düşünce ile başlanır ve aksi kanıtlarla ilgilenilmez, görmezden gelinir ya da aksi kanıtları fark etmeyecek kadar gözümüzü ilk düşünceyle perdelemiş oluruz. Oysa her adımda ilk fikrimizin doğru olabileceği kadar yanlış ta olabileceğine açık kapı bırakarak ilerlersek bu önyargılı bir davranış olmaktan çıkar. Örneğin ilk tanıştığımızda mesafeli davranmış, fazla konuşmamış birinin sonrasında gayet uyumlu, sıcakkanlı davranışları olmuş olsun ve günün birinde bir sebeple yine fazla konuşmadığı bir an yaşamış olalım. O kişinin genel tavırlarının aslında insancıl olduğunu hatırlarsak, o gün bir problemi olabileceğini düşünür ve belki manevi destek verebiliriz. Oysa ilk tanıştığımız gün “soğuk biri” diye bir etiket koyup, aradaki tüm sıcak tavırlarını görmezden gelip, uzun süre sonra bir kez daha mesafeli davranmasını görünce ilk düşüncemize kanıt olarak alırsak önyargının peşinden gitmiş oluruz.

Kuşkusuz pek çok ayrımcılığın, düşmanlığın ya da aile içi çatışmaların temelinde önyargılı davranma yatmaktadır ve huzursuzluğa neden olmaktadır. Bunu önlemek için fikirlerimiz sadece destekleyici kanıtlara bakarak değil, onlara aksi kanıt oluşturacak göstergeleri de ele alarak oluşturmak çok önemlidir.

Sağlıklı günler dilerim.

Dr. Diler Özyurt

Uzman Klinik Psikolog,

Soru ve görüşleriniz için:

WhatsApp 00905323653381

Yorumlar

Henüz hiç yorum yapılmamış. Şimdi ilk yorumu siz yapın!

• 1