• 18 Nisan 2021
• 1512

Lisan-ı Ehzar

Değerli okurlarım, kırmızı güllerin sevgiyi temsil ettiğini hepimiz biliriz. Ancak, her çiçeğin ve her bitkinin kendine öz olan bir anlamı olduğunu, çiçekler aracılığıyla mesajlaşma dilinin doğu saraylarının Selamlık bölümlerinden dünyaya yayıldığını biliyor muydunuz ?

Çiçek dilini ilk kez 18. yüzyıl başlarında Mary Wortley Montagu Avrupa sosyetesiyle tanıştırmış. Lale Devri İstanbul’unda gündelik yaşama hayranlık duyduğunu anlatan Lady Mary, özellikle kadınların kullandığı çiçekler yoluyla yapılan bir mesajlaşmadan bahsetmiş. Oryantalizm akımı nedeniyle Avrupa’nın Doğu’ya ve onun gizemlerine ilgisi de artmıştır. Goethe‘nin 1819 yılında yazdığı Doğu-Batı Divanı eserinde tılsımlara ve çiçeklere dair şifreli şiirler bulunmaktadır. Çiçek dilini açıklamaya çalışan ilk kitaplar, botanik keşiflerine ilginin arttığı, egzotik türlerin Avrupa’ya aktığı bir ortamda Paris’te ortaya çıkmış. Fransız edebiyatında, doğayı yücelten düzyazılar ve çiçeklerden bahseden pastoral şiirler de öne çıkmaya başlamıştır.  E. Constant Dubos’nun 1808’de yazdığı Les Fleurs, idylles, morales, suivies de poesies diverses (Çiçekler, İdiller, ahlak ve çeşitli şiirler) kitabı 15 şiirden oluşuyordu. Bu kitapta “gül aşkın kutsal çiçeğidir” tanımlaması bulunmaktadır. 1858 yılında Charlotte de Latour’e ait Çiçeklerin Dili kitabının 1884 yılına kadar sekiz baskısı yapılır; ayrıca Almanca ve İngilizce çevirileri yapılır. O dönemde muazzam bir popülariteye ulaşan bu kitapta, Pelin otunun “yokluk”; akasyanın “platonik aşk”, kırmızı akasyanın “zarafet”, akantusun ise “sanat” anlamına geldiğini görüyoruz. E. Constant Dubos‘a göre çiçeğin duruşunun da bir anlamı var. Belli bir düşünceyi ifade etmesi için çiçeğin başı hep yukarıdadır; tersi bir anlam ifade etmesi istenirse çiçeği baş aşağı tutmak gerekiyordu. Örneğin dikenleri ve yapraklarıyla bir gül goncası “korkuyorum ama umutluyum” anlamına gelirken, gonca baş aşağı olduğunda “ne kork ne umutlan” diye bir mesaj veriyordu. Farklı çiçeklerin yan yana gelmesine ya da tutuş yönüne, duruş yönüne bile farklı anlamlar yüklenebiliyordu. Böylece, Avrupa genelinde çiçeklerin dili, ahlak eğitimi aracına da dönüşmüştür. C Lattes çiçeklerin dili kitabında dinsel öğeler ekler.1867 yılında yayımlanan bir kitap “Çiçeklere dedim ki Tanrı size bana ne söylemenizi istiyorsa onu söyleyin” ifadesiyle başlar. Artık çiçekleri anlamak Tanrı’yı da anlamaktır Avrupa’da.

Bu geleneğin doruk noktası yazar Sirius de Massilie'nin 1891’de yayımladığı Le Nouveau Langage des fleurs (Çiçeklerin yeni dili) adlı kitabıdır. Burada çiçekler iki öğeyle, renk ve kokularıyla da anlamlandırılır. Beyaz saflıktır; o yüzden portakal çiçeği bekareti simgeler. Kırmızı aşktır; mavi hassas ruhların, menekşe rengi dulların, yeşil umudun rengidir; sarı ise hem uzun süreli evliliğin hem de “aldatmanın” rengidir. Yazar çeşitli renk tonlarını birleştirerek bir anlamlar dizisi de oluşturmuş. Örneğin horozibiği kırmızısı “çoktandır devam eden arzu”; lal rengi “aldatıcı arzu” anlamına gelir. 19. yüzyılda yazılan çiçeklerin dili kitaplarının ilginç yönlerinden biri de edebi eserleri etkilemiş olması. Balzac’ın Vadideki Zambak romanında Charlotte Latour’un çalışmasına göndermeler vardır. 19. yüzyılda Fransız şiiri, çiçek imgeleriyle doluydu. Birçok yazar ve empresyonist ressam çiçeklerin sembolizmini kullandı.

Peki, bizim tüm bunlardan nasıl haberimiz olmuş?  Avanzade Mehmed Süleyman’ın Fransızca bir eserden 1911-1912 yıllarında çevirdiği, Yahya Hazini‘nin de günümüz Türkçesine uygulamış olduğu, Büyüyen Ay yayınları tarafından basılmış bir kitap sayesinde. Kitabın ismi Gizli Lisan (Lisan-ı Ehzar).

Burada aktarmaya çalıştığım bilgiler dahilinde, tüm doğu halklarına bir çiçek armağan edecek olsam Çan Çiçeğini seçerdim. Çan Çiçeği, riyakarlığı, gururu ve övünmeyi beyan eder. Ancak aynı zamanda minnet ve şükranı da simgeler. Umarım pek yakında, batı kültürüne olan katkılarımızı daha iyi öğreniriz ve bilinçli hareket edebiliriz. İşte o zaman kırmızı gülleri de hak ederiz. 

Sevgiler ve Selamlar
Nejdet Niflioğlu

Yorumlar

Henüz hiç yorum yapılmamış. Şimdi ilk yorumu siz yapın!

• 1
• 2